Soğan sıcak iklim bitkisi olduğundan, soğanın köklerinin Güneydoğu Asya’ya uzandığı düşünülmektedir. Günümüzde ise soğan dünyanın her yerinde üretilmekte ve tüketilmekedir. Tarih öncesi çağlarda Çin, Hindistan ve Ortadoğu’da yiyecek olarak tükeltiğine dair bulgular vardır.
Soğan hem sağlığımız açısından oldukça faydalı hem de yemeklere kattığı aroma sayesinde sofralarımızın vazgeçilmezi olmuştur. Soğana asıl lezzetini veren şeyin kükürt olduğu düşünülse de bunun yanında içerdiği sülfür barındıran amino asitlerin varlığı da tadına katkı sağlamakata ve onu besleyici bir sebze haline getirmektedir.
Soğan doğranırken içeriğinde bulunan ‘S1 propenylcysteinesulphoxide’ adı verilen içerik açığa çıkar ve gözlerimizin tahriş olmasına neden olan ‘propanal-S oxit’ maddesinin hava karışarak bizi etkilemesine sebep olur. Bu madde gözümüzle temas ettiğinde ortaya çıkan hidroliz benzeri süreç yüzünden ve içerilen belli miktardaki sülfirik asit sayesinde gözümüz yanmaya başlar ve yaşarır.
Kimyasal olarak dengeli olmayan bu bileşimler çok düşük ısılarda bile yok olurlar. Bu yüzden soğanın pişmesi süresince gözlerimiz yaşarmaz. Halk arasında ‘soğanın öldürülmesi’ olarak anılan sürecim kimyasal işleyişi bu şekildedir.
Soğan doğrarken gözlerin yaşarması nasıl engellenir?
Usta aşçıların kullanmış olduğu yöntemlerden birisi soğanın ıslatılarak doğranmasıdır. Bunun için soğan doğranmadan önce yıkanır ve doğranıken de ıslak kalması sağlanır, ya da doğrudan akan suyun altında doğrama işlemi yapılır.
Bir diğer çözüm yolu ise soğan doğranması esnasında burundan değil ağızdan nefes alınmasıdır. Bu sayede soğanın ortama yaydığı gaz henüz gözümüze ulaşmadan nefes yoluyla ciğere alınarak toksik etki minimuma indirilir. Sürekli ağızdan nefes alabilmek içinse bir metal kaşığı ısırmak yeterli olacaktır.
Soğanın yaydığı sülfür gazından kurtulmanın bir diğer yolu ise ağzımıza alacağımız bir dilim ekmek, bir dilim limon ya da dişlerimizin arasında tutacağımız bir kesme şeker olabilir.
Kaynak: SOĞAN, SOĞAN NEDEN GÖZ YAŞARTIR, SOĞANIN FAYDALARI, SOĞANIN FAYDASI